Pies w domu – jak stworzyć bezpieczną i przyjazną przestrzeń?

Spis treści

Zastanawiasz się, jak stworzyć bezpieczne i przyjazne miejsce dla swojego psa w domu? Podpowiemy Ci, jak to zrobić krok po kroku!

Przygotowanie domu na przyjęcie psa to zadanie, które wymaga przemyślanego planowania. Od zabezpieczenia przestrzeni, przez niezbędne zakupy, aż po adaptację nowego członka rodziny – wszystko to jest kluczowe, aby Twój pies czuł się komfortowo i bezpiecznie. Dowiedz się, jak zaplanować i zorganizować przestrzeń w domu, aby była przyjazna dla psa, jakie akcesoria warto mieć, oraz jak pomóc pupilu w adaptacji do nowego środowiska. Twoja troska i zaangażowanie zaowocują silną i zdrową więzią z nowym czworonogim przyjacielem.

Bezpieczeństwo przestrzeni

Bezpieczeństwo to podstawa, a przestrzeń domowa powinna być w pełni przyjazna i bezpieczna dla psa. Oto kilka kroków, które warto podjąć:

  • Usuń drobne przedmioty: Pamiętaj, że psy są ciekawskie i skłonne do gryzienia wszystkiego na swojej drodze. Usuń z ich zasięgu drobne, łatwe do połknięcia przedmioty.
  • Zabezpieczenie kabli: Schowaj kable elektryczne lub zabezpiecz je specjalnymi osłonami. Nie chcesz przecież, by twój psiak odkrył ich ukryte moce!
  • Eliminacja potencjalnych zagrożeń: Upewnij się, że wszystkie chemikalia, toksyczne rośliny oraz inne niebezpieczne substancje są poza zasięgiem psa. Bezpieczeństwo na pierwszym miejscu!

Wstępne zakupy

Komfort i dobre samopoczucie psa zaczyna się od odpowiedniego wyposażenia. Co warto zakupić przed przybyciem nowego pupila:

  • Miski: Idealnie stalowe lub ceramiczne, łatwe do utrzymania w czystości.
  • Legowisko: Wygodne i dostosowane do rozmiarów psa. To będzie jego nowa, przytulna oaza.
  • Zabawki: Odpowiednie do gryzienia, stymulujące i bezpieczne. Radość i zabawa gwarantowane!
  • Środki higieniczne: Szczotki, szampon do psów, oraz inne niezbędne akcesoria do pielęgnacji.
  • Smycz i obroża lub szelki: Wytrzymałe i wygodne, adekwatne do wielkości i wagi psa.

Przygotowanie miejsca do spania

Pies potrzebuje swojego miejsca, gdzie będzie mógł się wyciszyć i zrelaksować. Jak to zrobić?

  • Wybór legowiska: Wybierz legowisko, które będzie wystarczająco duże, aby pies mógł się wygodnie położyć. Powinno być też łatwe do prania.
  • Lokalizacja: Ustaw legowisko w cichym i spokojnym miejscu, z dala od hałasu i intensywnego ruchu, ale jednocześnie tam, gdzie pies będzie mógł obserwować domowników. To pomoże mu czuć się bezpiecznie i być częścią rodziny.

Przygotowanie domu na przybycie psa to troska o każdy detal, bo przecież każdy pies zasługuje na najlepszy start w nowym miejscu!

Pierwsze dni psa w nowym domu

Adaptacja do nowego środowiska

Przybycie do nowego domu to dla psa ogromny krok i może być stresujące. Jak możesz mu pomóc? Przede wszystkim zadbaj o spokój i cierpliwość.

  • Zapewnienie bezpiecznego i cichego kącika: Pies musi mieć swoje miejsce, gdzie będzie mógł się wyciszyć i odpocząć. Może to być legowisko lub ulubiony kocyk w bezpiecznym kącie.
  • Stopniowe zapoznawanie z domem: Nie pokazuj psu od razu całego domu. Lepiej zacząć od jednego pokoju, a z czasem pozwalać mu eksplorować kolejne.
  • Cierpliwość i zrozumienie: Nowe zapachy, dźwięki i otoczenie mogą być przytłaczające. Daj psu czas na przyzwyczajenie się do nowego miejsca we własnym tempie.

Stabilizacja i rutyna

Stabilność i rutyna są kluczowe dla komfortu psychicznego psa. Wyznacz jasne zasady od samego początku.

  • Regularne spacery: Zaplanuj stałe godziny spacerów, aby dać psu poczucie pewności co do swojego nowego codziennego życia.
  • Stałe pory posiłków: Karmienie psa o tych samych porach każdego dnia pomaga w ustaleniu regularności i przewidywalności.
  • Wyznaczenie zasad: Jasne zasady dotyczące tego, jakie zachowania są akceptowane, a jakie nie, ułatwiają psu zrozumienie swoich granic.

Socjalizacja

Nowy dom to także nowe osoby i sytuacje. Jak sprawić, by socjalizacja przebiegała gładko?

  • Stopniowe wprowadzanie do nowych osób: Pozwól psu poznać nowych domowników i znajomych powoli. Nie narzucaj mu na raz zbyt wielu kontaktów.
  • Nauka radzenia sobie z nowymi sytuacjami: Pomóż psu zaakceptować nowe bodźce, takie jak dźwięki miasta, spotkania z innymi psami, czy wizyty u weterynarza.
  • Pozytywne wzmocnienie: Nagradzaj psa za spokojne i pozytywne zachowanie w nowych sytuacjach. To pomoże mu kojarzyć nowe doświadczenia z czymś miłym.

Pierwsze dni psa w nowym domu to czas pełen wyzwań, ale i radości. Pamiętaj, by być cierpliwym, dawać psu dużo miłości i czasu na adaptację. To podstawa do budowania silnej i zdrowej więzi z nowym członkiem rodziny.

Podstawowe potrzeby nowego lokatora

Żywienie

Wybór odpowiedniej karmy dla twojego psa to podstawa jego zdrowia i dobrego samopoczucia. Pamiętaj, że jak u ludzi, dieta psa powinna być zróżnicowana i dostosowana do jego indywidualnych potrzeb.

  • Dobór karmy: Skonsultuj się z weterynarzem lub hodowcą, aby dowiedzieć się, jaka karma będzie najlepsza dla twojego pupila. Możesz wybierać między karmą mokrą a suchą, każda z nich ma swoje plusy.
  • Przestawienie na nową dietę: Jeśli zmieniasz karmę, rób to stopniowo, aby uniknąć problemów żołądkowych. Mieszaj nową karmę z obecną, zwiększając stopniowo jej proporcję.
  • Monitorowanie spożycia: Obserwuj, jak pies reaguje na nową dietę. Sprawdź, czy spożywa odpowiednią ilość wody i czy jego zachowanie przy misce jest normalne.

Opieka zdrowotna

Dbanie o zdrowie psa to regularne wizyty u weterynarza i wykonywanie wszystkich niezbędnych zabiegów.

  • Regularne wizyty: Zabieraj psa na regularne kontrole do weterynarza, aby wcześnie wykryć i zapobiec ewentualnym problemom zdrowotnym.
  • Szczepienia: Upewnij się, że twój pies ma wszystkie wymagane szczepienia. Chroni to zarówno jego, jak i innych czworonogów.
  • Odrobaczanie: Regularne odrobaczanie jest kluczowe, szczególnie jeśli pies spędza dużo czasu na świeżym powietrzu.

Higiena i pielęgnacja

Każdy pies zasługuje na to, aby czuć się komfortowo i być zadbany. Na szczęście, dbanie o higienę psa może stać się przyjemnym rytuałem!

  • Mycie: Kąp swojego psa regularnie, ale nie przesadzaj z częstotliwością. Zbyt częste mycie może usunąć naturalne oleje z jego sierści.
  • Czesanie: Szczotkuj psa zgodnie z potrzebami jego sierści. Regularne czesanie pomaga w redukcji linienia i zapobiega tworzeniu się kołtunów.
  • Pielęgnacja zębów: Dbaj o zęby psa, regularnie je myjąc i dostarczając specjalnych przegryzek dentystycznych.
  • Kontrola uszu i pazurów: Regularnie sprawdzaj uszy psa pod kątem infekcji oraz przycinaj mu pazury, gdy zaczną być za długie.

Pamiętaj, że każda rasa i indywidualny pies mogą mieć specjalne potrzeby, dlatego zawsze warto skonsultować się z weterynarzem w sprawie najlepszej opieki dla swojego czworonożnego przyjaciela.

Akcesoria niezbędne w domu psa

Legowisko

Chociaż twojemu psu może się wydawać, że każde miejsce jest dobre do drzemki, odpowiednie legowisko to inwestycja, która szybko się zwraca. Wybór legowiska zależy od wielu czynników, takich jak wielkość psa, jego wiek, a nawet specyficzne potrzeby zdrowotne.

  • Rodzaje legowisk: Na rynku znajdziesz różnorodne legowiska – od klasycznych poduszek, przez materace ortopedyczne, aż po luksusowe sofy dla psów.
  • Jak wybrać: Upewnij się, że legowisko jest odpowiedniej wielkości, aby twój pies mógł się na nim wygodnie wyciągnąć. Dla starszych psów z problemami stawów warto rozważyć legowisko ortopedyczne.
  • Lokalizacja: Postaw legowisko w miejscu cichym i spokojnym, z dala od przeciągów i miejsc o wysokiej ruchliwości.

Miski

Wybór odpowiednich misek to nie tylko kwestia estetyki – ma bezpośredni wpływ na zdrowie i komfort Twojego psa.

  • Wybór misek: Miski ze stali nierdzewnej są trwałe i łatwe do czyszczenia. Plastikowe mogą być tańsze, ale mogą pękać i gromadzić bakterie.
  • Rozmiar miski: Dopasuj wielkość miski do wielkości psa. Mniejsze rasy potrzebują proporcjonalnie mniejszych misek, aby uniknąć nadmiernego zanurzenia pyska.
  • Stojaki na miski: Dla większych ras stojaki na miski mogą pomóc w zachowaniu właściwej postawy podczas jedzenia i picia.

Zabawki i środki do pielęgnacji

Zapewnienie psu odpowiednich zabawek i środków do pielęgnacji jest kluczowe dla jego zdrowia fizycznego i psychicznego.

  • Zabawki: Wybór jest ogromny – od gryzaków, przez piłki, po interaktywne zabawki, które stymulują umysł psa. Pamiętaj jednak o bezpieczeństwie: zabawki powinny być dostosowane do wielkości psa, aby zapobiec dławieniu się.
  • Środki do pielęgnacji: Szczotki do sierści, szampony specjalistyczne i obcinaczki do pazurów to obowiązkowe elementy psiego zestawu pielęgnacyjnego. Wybierz produkty odpowiednie do rodzaju sierści Twojego psa – np. szczotki z długimi igiełkami dla psów długowłosych.
  • Ochrona jamy ustnej: Regularna pielęgnacja zębów za pomocą specjalnych past i szczotek, a także zapewnienie psu dostępu do gryzaków dentystycznych.

Pamiętaj, że każdy pies jest inny, więc zawsze obserwuj swojego czworonożnego przyjaciela i dostosowuj akcesoria do jego indywidualnych potrzeb. Dzięki temu Wasz wspólny czas będzie pełen radości i zdrowia!

Okres przejściowy: co warto wiedzieć

Reakcje psa na nowe bodźce

Wprowadzenie psa do nowego środowiska to stresujące wydarzenie zarówno dla pupila, jak i dla jego opiekunów. Dźwięki, zapachy i widoki, które są dla nas codzienne, mogą być dla psa nowością, która wywołuje niepokój. Jak sobie z tym radzić?

  • Stworzenie bezpiecznej przestrzeni: Zapewnij psu miejsce, gdzie może się schować i poczuć bezpiecznie. Może to być legowisko w spokojnym kącie, z dala od hałaśliwych miejsc.
  • Gradualne przyzwyczajanie do dźwięków: Wprowadzaj psa stopniowo do dźwięków, które mogą go przerażać. Na przykład, odkurzaj w sąsiednim pokoju, zanim zaczniesz robić to w miejscu, gdzie przebywa pies.
  • Techniki relaksacyjne: Kojąca muzyka czy dźwięki przyrody mogą pomóc zredukować lęk psa. Spraw, aby takie dźwięki towarzyszyły mu w momentach stresu.
  • Zabawki i smakołyki: Wykorzystaj czas burzy czy odkurzania na zabawę z ulubionymi zabawkami lub podawanie smakołyków, aby odwrócić uwagę psa od źródła lęku.
  • Konsultacja z weterynarzem: Jeżeli lęk psa jest bardzo silny i nie da się go złagodzić domowymi metodami, warto skonsultować się z weterynarzem w sprawie terapii behawioralnej lub ewentualnego wsparcia farmakologicznego.

Nauka korzystania z nowego środowiska

Kiedy Twój pies przyzwyczai się już do nowego otoczenia, kolejnym krokiem jest nauczenie go, jakie miejsca w domu są przeznaczone do spania i jedzenia.

  • Ustalenie stałej przestrzeni: Wybierz jedno miejsce w domu, gdzie będzie znajdować się legowisko i miski Twojego psa. Konsekwentnie kieruj psa do tych miejsc.
  • Nagrody za korzystanie: Nagradzaj psa smakołykami i pochwałami, kiedy korzysta z wyznaczonych miejsc. To wzmocni pozytywne skojarzenia z tymi przestrzeniami.
  • Konsekwencja: Bądź konsekwentny w kierowaniu psa do wybranego miejsca do spania i jedzenia. Unikaj przemieszczania legowiska i misek, aby pies mógł łatwo zapamiętać ich lokalizację.
  • Wygodne otoczenie: Zapewnij psu komfort. Legowisko powinno być miękkie i ciepłe, a miski na jedzenie i wodę łatwo dostępne. Pamiętaj, że pies czuje się najlepiej, gdy jego miejsce jest przyjazne i bezpieczne.

Zastosowanie tych strategii pomoże Twojemu psu przystosować się do nowego domu i poczuć się w nim bezpiecznie. Pamiętaj, że każdy pies jest inny i może wymagać indywidualnego podejścia.

Spacery z nowym psem

Pierwsze spacery

Planując pierwsze spacery z nowym psem, warto wybrać spokojne trasy, z dala od dużego ruchu i hałasów. Ważne jest, aby spacery były dla psa przyjemnością, a nie dodatkowym stresem. Jak to zrobić?

  • Ustal spokojne trasy: Na początek wybieraj miejsca, gdzie jest mało ludzi i zwierząt. Parki czy spokojne osiedlowe uliczki mogą być dobrym wyborem.
  • Smycz i obroża lub szelki: Upewnij się, że smycz i obroża lub szelki są dostosowane do wielkości i rasy psa. Dobry sprzęt to podstawa bezpieczeństwa podczas spaceru.
  • Unikaj tłumów: Na początku unikaj miejsc, gdzie jest dużo ludzi i zwierząt, aby niepotrzebnie nie stresować psa.
  • Obserwuj zachowanie psa: Zwracaj uwagę na reakcje psa, jego zainteresowanie czy lęk. Reaguj adekwatnie, zachęcając go smakołykami do pozytywnych zachowań.
  • Wzmacniaj pozytywne zachowania: Zawsze miej przy sobie smakołyki, nagradzaj psa za chodzenie przy nodze, reakcje na zawołanie i spokojne zachowanie.

Bezpieczeństwo na spacerach

Bezpieczeństwo twojego psa podczas spaceru powinno być priorytetem. Jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji i co robić w przypadku zetknięcia z innymi zwierzętami lub ludźmi?

  • Unikaj niebezpiecznych sytuacji: Jeśli zauważysz, że na drodze pojawiają się inne psy czy ludzie, staraj się omijać te miejsca, aby uniknąć konfliktów.
  • Interakcje z innymi zwierzętami: Pamiętaj, że nie każdy pies chce się zaprzyjaźnić. Obserwuj zachowanie swojego pupila i innych zwierząt. Jeśli widzisz agresję, zdecydowanie unikaj kontaktu.
  • Spotkania z ludźmi: Nie każdy człowiek lubi i chce kontaktu z psem. Miej to na uwadze i staraj się kontrolować zachowanie swojego psa, szczególnie w zatłoczonych miejscach.
  • Zaszczepiony pies: Upewnij się, że pies jest odpowiednio zaszczepiony przed kontaktem z innymi zwierzętami. To ważne dla jego zdrowia i bezpieczeństwa.

Dzięki tym prostym wskazówkom, pierwsze spacery z nowym psem mogą stać się przyjemnością zarówno dla ciebie, jak i dla twojego czworonożnego przyjaciela. Pamiętaj, cierpliwość i konsekwencja przyniosą najlepsze efekty.

Wyposażenie psa na spacery

Smycz, szelki i obroża

Kiedy chodzi o spacery z Twoim nowym pupilem, odpowiednie wyposażenie jest kluczowe. Jak zatem dobrać smycz, szelki lub obrożę, które będą najlepiej pasować do wielkości i rasy psa?

  • Smycz: Smycz powinna być dostosowana do wagi i temperamentu psa. Dla małych i spokojnych psiaków lekkie, krótsze smycze są idealne, natomiast dla większych i bardziej energicznych psów warto wybrać dłuższe i mocniejsze modele.
  • Szelki: Dobrze dobrane szelki nie powinny obcierać psa ani ograniczać jego ruchów. Ważne jest, aby były dobrze dopasowane, co zapewni kontrolę nad zwierzęciem bez powodowania dyskomfortu.
  • Obroża: Obroża powinna być wykonana z trwałego, ale miękkiego materiału, aby nie podrażniała skóry psa. Pamiętaj, że powinna być na tyle luźna, aby można było wsunąć dwa palce między nią a szyję psa, ale jednocześnie nie powinna się zsuwać.

Adresatka

Adresatka to absolutny must-have na każdym spacerze. Dlaczego jest tak ważna i jak powinna wyglądać?

  • Dlaczego jest ważna? Adresatka z danymi właściciela jest niezwykle istotna, gdyż w przypadku zagubienia się psa, zapewnia szybki kontakt z Tobą. Może to skrócić czas rozłąki i stresu zarówno dla psa, jak i dla Ciebie.
  • Jak powinna wyglądać? Adresatka powinna być solidnie przymocowana do obroży lub szelek. Powinna zawierać podstawowe informacje, takie jak imię psa, Twój numer telefonu i ewentualnie adres. Wybieraj trwałe i odporne na wodę materiały, aby informacje pozostały czytelne przez długi czas.

Pamiętaj, dobrze dobrane akcesoria są kluczowe dla komfortu i bezpieczeństwa Twojego psa podczas spacerów. Dzięki nim spacery staną się prawdziwą przyjemnością – zarówno dla Ciebie, jak i Twojego czworonoga!

Interakcja z psem i jego socjalizacja

Budowanie więzi

Spędzanie czasu z nowym psem jest kluczem do budowania silnych więzi. Jak najlepiej to robić?

  • Zabawy: Wspólne zabawy, takie jak aportowanie, przeciąganie liny czy poszukiwanie ukrytych smakołyków, pomagają psu zrozumieć, że jest częścią rodziny. Te aktywności są nie tylko świetną okazją do wspólnego spędzenia czasu, ale także uczą psa nowych umiejętności oraz pozytywnych zachowań.
  • Treningi: Regularne ćwiczenia, takie jak nauka komend, nie tylko stymulują umysł psa, ale także uczą go odpowiednich zachowań. Pamiętaj, by nagradzać psa smakołykami lub pochwałami za każde poprawnie wykonane zadanie. To buduje zaufanie i wzmacnia relację pomiędzy Wami.
  • Spacery: Codzienne spacery są doskonałą okazją do wspólnego odkrywania świata. Pozwalają psu na eksplorację nowych miejsc i zapachów, co jest niezwykle ważne dla jego zdrowia psychicznego i fizycznego.

Reakcje na środowisko

Nowe sytuacje mogą być dla psa stresujące. Jak możemy mu pomóc radzić sobie z nowymi bodźcami i znosić stres?

  • Stopniowe wprowadzanie nowości: Nowe miejsca, dźwięki i osoby powinny być przedstawiane psu powoli i w kontrolowany sposób. Dzięki temu pies będzie miał czas na zaadaptowanie się do nowych warunków.
  • Pozytywne wzmocnienie: Każde poprawne reagowanie psa na nowe sytuacje powinno być nagradzane smakołykiem, pochwałą lub zabawą. To utrwala pozytywne skojarzenia.
  • Zapewnienie spokojnej postawy: W momentach, kiedy pies jest zestresowany, utrzymuj spokojną i pewną siebie postawę. Pies wyczuwa emocje swojego właściciela i taka postawa może mu dodać otuchy.
  • Unikanie karania: Karanie psa za strach lub niepewność może tylko pogłębić jego lęki. Zamiast tego, staraj się zrozumieć przyczynę jego stresu i odpowiednio reagować.
  • Stworzenie bezpiecznego miejsca: Daj psu możliwość schowania się i odpoczynku w bezpiecznym, cichym miejscu, szczególnie w początkowym okresie adaptacji. To miejsce powinno być jego azylem, gdzie może poczuć się bezpiecznie i spokojnie.

Pielęgnacja i zdrowie psa

Regularne wizyty u weterynarza

Dlaczego są tak ważne? Regularne wizyty u weterynarza pozwalają monitorować stan zdrowia naszego psiego przyjaciela. Weterynarz kontroluje wagę, bada ogólną kondycję, sprawdza uszy, zęby, skórę oraz oczy. Dzięki temu możemy wcześnie wykryć i leczyć choroby, zanim staną się poważnym problemem. Regularne kontrole to gwarancja spokoju i zdrowia naszego pupila.

Co powinno być kontrolowane podczas wizyty?

  • Szczepienia: Aktualizacja szczepień chroni psa przed groźnymi chorobami.
  • Otyłość: Monitoring wagi to klucz do unikania wielu problemów zdrowotnych związanych z nadwagą.
  • Stomatologia: Zdrowe zęby to podstawa zdrowia. Weterynarz sprawdzi stan zębów i dziąseł.
  • Profilaktyka przeciwpasożytnicza: Regularne odrobaczanie chroni przed wewnętrznymi i zewnętrznymi pasożytami.
  • Badania krwi i kału: Te badania pomagają wcześnie wykryć ukryte choroby.

Znaki zdrowia i choroby

Jakie objawy nie powinny być ignorowane? Zdrowy pies to szczęśliwy pies! Ale jak rozpoznać, że coś jest nie tak? Oto kilka kluczowych znaków zdrowia i choroby:

Znaki zdrowia:

  • Zdrowa sierść: Lśniąca i miękka sierść świadczy o dobrej kondycji zdrowotnej psa.
  • Aktywność: Pies chętny do zabawy i spacerów to dobry znak.
  • Dobry apetyt: Regularne jedzenie z entuzjazmem wskazuje na zdrowie.

Znaki choroby:

  • Apatia: Pies, który unika zabaw i spacerów, może mieć problem zdrowotny.
  • Utrata apetytu: Nagła niechęć do jedzenia to sygnał, by udać się do weterynarza.
  • Zmiany w sierści: Matowa, łamliwa sierść lub nadmierne linienie mogą wskazywać na problemy zdrowotne.
  • Nadmierne drapanie: Może być objawem alergii, pasożytów lub infekcji skóry.
  • Biegunka i wymioty: To poważne objawy, które wymagają natychmiastowej uwagi weterynarza.

Jak pielęgnować psa na co dzień? Regularne mycie, czesanie, sprawdzanie zębów, uszu i pazurów to podstawa. Codzienna dbałość o te aspekty pomoże nam szybko zauważyć wszelkie nieprawidłowości i utrzymać psa w świetnej formie.

Podsumowanie

Na zakończenie naszej wspólnej wędrówki po tematyce przygotowania domu na przybycie psa, warto podkreślić kilka kluczowych punktów. Odpowiednie przygotowanie przestrzeni życiowej dla naszego nowego czworonożnego przyjaciela jest kluczem do jego zdrowia i szczęścia. Przemyślane zabezpieczenie niebezpiecznych przedmiotów, zakup niezbędnych akcesoriów oraz stworzenie przytulnego miejsca do spania – to elementy, które pomogą naszemu pupilowi poczuć się bezpiecznie i komfortowo.

Konsekwentne przestrzeganie ustalonych zasad dotyczących karmienia, aktywności i higieny pomoże nam utrzymać zdrowie i dobre samopoczucie psa. Pamiętajmy, że regularne spacery, stały dostęp do świeżej wody i wizyty u weterynarza to nieodłączne elementy opieki nad zwierzakiem.

Ostatecznie, posiadanie psa wiąże się z wielką odpowiedzialnością, ale także z ogromną ilością radości i miłości, którą otrzymujemy w zamian. Pamiętajmy, że każdy pies zasługuje na to, aby czuć się kochanym i bezpiecznym członkiem rodziny. Dbając o naszego pupila, zyskujemy wiernego towarzysza na wiele lat.